Monday 30 March 2009

Yπογραφή πρωτοκόλλου συνεργασίας Πανεπιστημίων Beni Suef - Αιγαίου


Από τις 2-4 Απριλίου 2009 θα πραγματοποιηθεί στο Beni Suef της Αιγύπτου το διεθνές Συνέδριο Egypt and the Mediterranean Countries: Historical Ties and a Future Vision με την ενεργή συμμετοχή του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Το συνέδριο διοργανώνεται από το νεοϊδρυθέν τμήμα Mediterranean International Studies υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας της Αιγύπτου. Κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου θα υπογραφεί πρωτόκολλο ακαδημαϊκής και ερευνητικής συνεργασίας μεταξύ των Πρυτάνεων των δύο Πανεπιστημίων, Beni Suef και Αιγαίου. Το Πανεπιστήμιο Αιγαίου θα εκπροσωπήσουν με ομιλίες οι Καθ. Ιωάννης Λυριτζής (The role of archaeometry to cultural heritage, tourism, and diplomacy), Αν. Καθ. Κ. Μαγκλιβέρας (International organisation and international law in a Department of Mediterranean Studies) και Επ. Καθ. Π.Κουσούλη (Moving acros the "Great Green": an overview of the Greco-Egyptian interactions in the 2nd and 1st millenna BC).

Για περισσότερες πληροφορίες (στα Αραβικά), κάντε κλικ εδώ.

Monday 23 March 2009

Αρσινόης συνέχεια...

Μία πολύ ενδιαφέρουσα προβληματική από τον Chris Bennett, σχετική με το θέμα της Αρσινόης Δ΄ (βλ. προηγούμενο post), κοινοποιήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα στο Electronic Egyptological Forum (21/3/2009). Την αναδημοσιεύω εδώ.

"The suggestion this story is based on was made in 1990 (H. Thur,"Arsinoe IV, eine Schwester Kleopatra VII, Grabinhaberin desOktogons von Ephesos? Ein Vorschlag", JOAI 60 (1990) 43-56). I am surprised it has taken this long for it to attract the attention of TVdocumentary makers, given the fascination for anything to do withCleopatra: it is a sensational conjecture just begging for that kindof attention. But I also think there's been a bit of a rush to judgementjust because it is sensational: that doesn't make it lunatic, let alonewrong. The documentary is not even going to be aired till nextMonday. Seems to me that there are several questions involved here:

-- Was the tomb Arsinoe's? I've always thought Thur made an interesting circumstantial case for this, though in the nature of thingsit could not be conclusive and she herself recognised that. The date of the tomb seems to be right, its position in central Ephesus does seem to indicate a young woman of remarkably high social standing, the decorative elements and tomb architecture do have Egyptian links,whether or not there are other non-Egyptian comparanda, and the skeleton was found in the original sarcophagus, so was almostcertainly that of the tomb-owner, though the grave had been robbed. I think it's a good thing the question is receiving some scrutiny.

-- How old was Arsinoe? For this we have very little data. According to the estimates of the skeletal age quoted here, the woman in the tomb was between 15-18 at death, although Keil's original 1926 discussion, as quoted by Thur, estimated around 20 years old. Supposing her tobe Arsinoe, who died in 41, this would make her between 9 and 12 atthe time of the Alexandrian War in 48/7. We know from De Bello Alexandrino that Arsinoe was younger than Cleopatra. The author (Caesar or Hirtius, take your pick, but certainly a high-ranking participant in the action) describes a dispute between Arsinoe and the general Achillas which resulted in his execution, after which she and her tutor Ganymede took command of the Alexandrian forces, although clearly it was Ganymede was actually running theshow. After it was all over, Caesar banished her, so that shewould not again be a threat. These points say to me that shewas a real actor not just a figurehead; 9-12 sounds rather precocious. But, later, the Alexandrians complain to Caesar of rule by a girl (confectam taedio puellae -- usually mistranslated as "woman", a point I have overlooked in the past). This would make her notolder than about 14 or 15 in 48/7. Combined, the two points suggest that that's how old she really was, which is consistent with Keil's original estimate of the Ephesus woman's age at death. She would then have been born about 62 , I.e. she was either a twin with Ptolemy XIII (cf. Cleopatra VII's twins by Antony) or slightly older or younger. So Keil's estimate of skeletal age is not inconsistent with her being Arsinoe, although the more modern estimate seems to be too low. The various age estimates we have seen for Tutankhamen, the KV55 skeleton and the DB320 royal mummies makes me ratherskeptical that we have a well-calibrated curve for estimating agebased on epiphyseal closure: I.e. how accurately can we reallytranslate the biological maturity of these ancient remains into achronological age?

-- What can we learn about ethnic origins from the skull? Apparently it was lost in the chaos of WWII, but we have a good set ofmeasurements. So maybe we can actually make a good reconstruction. Still, jumping from there to conclusions about ethnic origin, especiallya claim to be able to trace mixed ethnic origins, seems very questionableto me, and I think the methodology needs to be examined closely andsceptically. OTOH the insinuation made in one blog (https://hermes.aegean.gr/owa/redir.aspx?C=b9bdc0e498d04a2db9c77e2e368b127c&URL=http%3a%2f%2fphdiva.blogspot.com%2f2009%2f03%2fstrange-skulls-arsinoes-so-called-tomb.html) -- that we may be dealing with skulls being shaped by binding duringinfancy -- is really jumping the gun: let's at least see what the forensic reconstruction expert has to say. It's a pity these results are apparentlynot going to be formally presented together with the skeletal results.

-- Did Arsinoe IV and Cleopatra VII have the same mother? No one knows. My own opinion is that they did: that the Cleopatra "VI" Tryphaena who ruled with Berenice IV and died in 57 was her mother, not her sister, and was the same Cleopatra V Tryphaena who was Ptolemy XII's "sister" and queen until she disappears from the recordin late 69 -- well after Cleopatra VII was born. That would have Tryphaena dying well after Arsinoe was born on any estimate, and there is no indication of any difference in status between Arsinoe andany of her siblings, nor any indication of a second wife of regal statusequal to that of Cleopatra Tryphaena. But your mileage may vary, depending how trustworthy you regard Porphyry apud Eusebius tobe in his remarks about the events of these years, and how trustworthyyou regard Strabo's assessment to be of the legitimacy of Auletes'children; IMO not very, in either case.

-- What do we know about the mothers of Cleopatra VII, Cleopatra VTryphaena, and Ptolemy XII? Nothing. In a paper I published about10 years ago I argued that the evidence, such as it is, is as consistentwith them all being women of the blood as with any theory of thembeing concubines, whether Greek, Syrian, Egyptian, Ethiopian oranything else; I suggested that the women involved could be, respectively,Cleopatra V Tryphaena, Berenice III (by Ptolemy X), and Cleopatra IV. These conjectures may or may not be right of course; the point here isthat there are several quite radically different reconstructions possiblethat are equally consistent with the evidence.

-- What could we do with DNA if we could get it? There being noother member of the Ptolemaic dynasty whose remains are availablefor comparison, surely not very much. If a candidate skull turned upperhaps we could prove it was the right one for the body".

Sunday 15 March 2009

Είναι αυτή η Αρσινόη Δ΄, η δολοφονημένη αδελφή της Κλεοπάτρας;

TIMESonline, 15 Μαρτίου 2009, Daniel Foggo:
"Archaeologists and forensic experts believe they have identified the skeleton of Cleopatra's younger sister, murdered more than 2,000 years ago on the orders of the Egyptian queen. The remains of Princess Arsinöe, put to death in 41BC on the orders of Cleopatra and her Roman lover Mark Antony to eliminate her as a rival, are the first relics of the Ptolemaic dynasty to be identified. (..) Evidence obtained by studying the dimensions of Arsinöe's skull shows she had some of the characteristicsof white Europeans, ancient Egyptians and black Africans, indicating that Cleopatra was probably of mixed race, too. They were daughters of Ptolemy XII by different wives. (..) The forensic evidence was obtained by a team working under the auspices of the Austrian Archeological Institute, which is set to detail its findings at an anthropological convention in the United States later this month. The story of the discovery will also be the subject of a television documentary, Cleopatra: Portrait of a Killer, to be shown on BBC1 at 9pm next Monday. (...)"

Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο εδώ.
Η Αρσινόη και ο Πτολεμαίος πολέμησαν εναντίον του Ιουλίου Καίσαρα και της Κλεοπάτρας. Μετά την ήττα τους η Αρσινόη οδηγήθηκε αιχμάλωτη στη Ρώμη, όπου τη διαπόμπευσαν και στη συνέχεια την εξόρισαν στην Έφεσο. Το 41 π.Χ., η Κλεοπάτρα έχοντας στο πλευρό της τον Μάρκο Αντώνιο, διέταξε το θάνατο της Αρσινόης, η οποία θανατώθηκε στα σκαλιά του ναού της Αρτέμιδος σε νεαρή ηλικία (βλ. G. Holbl & T. Saavedra, A History of the Ptolemaic Empire, London/New York, 2001). Το 1926 άνοιξε για πρώτη φορά ο τάφος που βρέθηκε στην Έφεσο. Μέσα στη σαρκοφάγο εντοπίστηκε ο σκελετός, το κρανίο του οποίου χάθηκε κατά τη διάρκεια του Β΄Παγκοσμίου Πολέμου. Οι μετρήσεις, όμως, έμειναν και οδήγησαν στη σημερινή ψηφιακή αναπαράσταση. Η έλλειψη ευρημάτων που να σχετίζονται με κάποια ασθένεια οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ο θάνατός της ήταν ξαφνικός.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η Αρσινόη ήταν πιο όμορφη από την αδερφή της, της οποίας τα χαρακτηριστικά έχουν επίσης σκιαγραφηθεί, ενώ φαίνεται να είχε χαρακτηριστικά λευκών Ευρωπαίων, Αφρικανών και Αρχαίων Αιγυπτίων. Ωστόσο, οι αμφιβολίες παραμένουν: α. Η όλη αποκατάσταση του προσώπου βασίστηκε σε μετρήσεις που έγιναν στο κρανίο κατά την πρώτη ανασκαφή του τάφου το 1926, αφού το κρανίο χάθηκε κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, άρα οι όποιες μετρήσεις δε μπορούν να διασταυρωθούν, β. Ο συγκεκριμένος τάφος που περιείχε το σκελετό ήταν ανεπίγραφος και, ως εκ τούτου, η ταύτισή του με την τελευταία κατοικία της αδερφής της Κλεοπάτρας είναι υπό αμφισβήτηση, γ. Διχογνωμία υπάρχει, επίσης, και για το κατά πόσο η Έφεσος είνια ο τόπος ταφής της Αρσινόης (βλ., inter alia, G. Holbl & T. Saavedra, A History of the Ptolemaic Empire, London/New York, 2001 και J. Bingen & R. Bagnall, Hellenistic Egypt: Monarchy, Society, Economy, Culture, Edinburgh, 2007).
Πηγές: Times/EEF

Saturday 14 March 2009

Το Λούβρο έγινε πύλη στον Κάτω Κόσμο!


Αντιγράφω από τη Σαββατιάτικη ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ (14 Μαρτίου 2009, κείμενο Κάτια Αρφαρά):
Μία πρωτότυπη αρχαιολογική έκθεση για τον πολιτισμό της Αιγύπτου παρουσιάζει έως τις 29 Ιουνίου το Μουσείο του Λούβρου. Ο Μαρκ Ετιέν, επιμελητής και επιστημονικός υπεύθυνος της έκθεσης, κατάφερε να συγκεντρώσει περισσότερα από τριακόσια ευρήματα—τα περισσότερα από τις αποθήκες του μουσείου, ενώ κάποια κατέφθασαν από σημαντικά αρχαιολογικά μουσεία της Ευρώπης. Ιδιαίτερα φιλόδοξη στη σύλληψή της, η έκθεση διατρέχει 5.000 χρόνια αιγυπτιακής ιστορίας—από τον πρώτο καιρό των Φαραώ έως την εποχή των Ρωμαίων. Τα αντικείμενα συνυπάρχουν αρμονικά σε μία λιτή σκηνογραφία, όπου το άπλετο φως εναλλάσσεται με τις σκιές στο μισοσκόταδο, ανάλογα με τη θεματική της κάθε ενότητας, δημιουργώντας μία υποβλητική ατμόσφαιρα. Η ιδιαιτερότητα της έκθεσης προβάλλει ήδη στον εύστοχο τίτλο της "Οι πύλες του ουρανού". Πρόκειται για τις πύλες των νεκρικών ναών ή των βωμών όπου φυλάσσεται συνήθως το άγαλμα του θεότητας, αντικείμενο λατρείας και χειροπιαστή εικόνα μίας άυλης πραγματικότητας. Με ένα τέτοιο πέτρινο ενεπίγραφο βωμό ανοίγει η έκθεση, προκειμένου να συνοψίσει τον τρόπο με τον οποίον ήταν ιεραρχημένος, σύμφωνα με τους αρχαίους Αιγυπτίους, ο ορατός και αόρατος κόσμος: γη-βασιλιάς, ουρανός-θεοί.
Η πρώτη ενότητα είναι αφιερωμένη στη γένεση του Σύμπαντος. Η δημιουργία του κόσμου ερμηνεύεται από τους Αιγυπτίους ως ένα πέρασμα από μια άμορφη και χαοτική κατάσταση σε μία συγκεκριμένη και οργανωμένη, όπου το σκοτάδι δίνει το θέση του στο φως. Στις αίθουσες αυτές ερχόμαστε σε επαφή με γνωστά σύμβολα της αιγυπτιακής εικονογραφίας: τη φελούκα που μεταφέρει τους νεκρούς από την ύπαρξη στην ανυπαρξία, τον σκαραβαίο ή τον ηλιακό δίσκο, σύμβολο της αναγέννησης και του ηλιακού θεού. Έξοχα δείγματα ζωγραφικής δίνουν μία σαφή εικόνα για το πώς οραματίζονταν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι τον Κάτω Κόσμο. Παράλληλα, φέρνουν στην επιφάνεια λιγότερο γνωστές αρετές της Αιγυπτιακής τέχνης: οι μορφές εγκαταλείπουν συχνά της άκαμπτη στάση τους υποβάλλοντας την αίσθηση της κίνησης, η σύνθεση είναι συχνά ελλειπτική και αποσπασματική (το μέρος συμβολίζει το όλο), ενώ ο πολυκεντρικός χαρακτήρας της ζωγραφικής επιφάνειας εμφανίζεται σήμερα απροσδόκητα μοντέρνος. Στα αριστουργήματα της ενότητας ανήκει μία επιτύμβια στήλη από ξύλο (βλ. εικόνα). Αφιερωμένη σε μία νέα γυναίκα, με το όνομα Ταπερέ, διακρίνεται για τα ζωηρά της χρώματα, τη σχεδιαστική δεινότητα και την ευρηματική σύνθεση. Φορώντας ένα διάφανο φόρεμα προσεύχεται μπροστά στο θεό του ήλιου Ρα, παρακαλά να της επιτρέψει να δεχτεί όλες τις προσφορές που θα τη βοηθήσουν να μεταβεί στον κόσμο των νεκρών αλλά και να την παίρνει μαζί του κάθε φορά που θα αναδύεται στο φως της ημέρας.
Το ταφικό έθιμο της ταρίχευσης ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για την επάνοδο στη ζωή—οι νεκροί επέστρεφαν, όπως ο αναστημένος θεός Όσιρις, ξανά στη ζωή. Το τελετουργικό της ταφής αναβιώνει θαυμαστά μέσα από τις σαρκοφάγους της επόμενης ενότητας. Μας δίνουν την ευκαιρία να περιεργαστούμε την περίτεχνη διακόσμησή του εσωτερικά και εξωτερικά. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα μικροσκοπικά κτερίσματα, συχνά από πολύτιμες πέτρες, που βρέθηκαν στο εσωτερικό τους. Παρουσιάζονται μέσα σε βιτρίνες και συνοδεύονται με λεπτομερείς επεξηγήσεις σχετικά με την "αποστολή" τους: ο νεκρός είχε ανάγκη από συγκεκριμένα αντικείμενα ανάλογα με τις μέρες και τους μήνες που είχαν περάσει από την ταφή. Στους βασιλικούς τάφους υπήρχαν κάποτε και παράξενα γλυπτά αποτρόπαιων πνευμάτων, όπως μία κεφαλή προβάτου από τις συλλογές του Βρετανικού Μουσείου. Σύμφωνα με την παράδοση, οι δαίμονες προστάτευαν το βασιλιά των νεκρών Όσιρι, που συχνά ενσαρκωνόταν σε ιερά ζώα.
Πλούσιοι σε λατρευτικά αντικείμενα ήταν βέβαια και οι ναοί του εκάστοτε τάφου, τρίτη ενότητα της έκθεσης. Ο ναός αποτελούσε ένα κομμάτι ουρανού πάνω στη γη καθώς επέτρεπε, επέβαλε και συντηρούσε την επαφή των νεκρών με τους ζωντανούς. Πέρα από χώροι λατρείας, οι ναοί λειτουργούσαν και ως χώροι κοινωνικής μνήμης. Οι πόρτες τους συμβόλιζαν τα όρια του ιερού και του δημόσιου χώρου, του επίγειου και του υπέργειου κόσμου. Ένα από τα πιο εντυπωσιακά ευρήματα των νεκρικών θαλάμων είναι οι πάπυροι, που θάβονταν μαζί με το νεκρό, στο εσωτερικό των σαρκοφάγων. Πρόκειται για το πολύτιμο «Βιβλίο των Νεκρών», που είχε ως αποστολή να καθοδηγήσει την ψυχή στο ταξίδι της προς τον Κάτω Κόσμο μέσα από ιερά κείμενα αλλά και συμβολικές αναπαραστάσεις. Οι "Πύλες του ουρανού" κλείνουν με μία ενότητα αφιερωμένη στα Φαγιούμ, νεκρικές προσωπογραφίες σε ξύλο που φιλοτεχνήθηκαν από τον 1ο ως και τον 3ο αιώνα.
Ευφάνταστη και περιεκτική, η έκθεση προσφέρει με θαυμαστή οικονομία μέσων μια νέα ανάγνωση της Αιγυπτιακής τέχνης με άξονα τη σχέση του υλικού με τον άυλο κόσμο. Στόχος του επιμελητή είναι να μας επιτρέψει να ξεφύγουμε από στερεοτυπικές προσεγγίσεις. Επιλέγοντας μια θεματική και όχι χρονολογική παρουσίαση, καταφέρνει να υπογραμμίσει την εντυπωσιακή συνοχή της καθώς και το ιδιαίτερο κοινωνικοθρησκευτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο γεννήθηκε. Παρά το ισχυρό θεωρητικό πλαίσιο της έκθεσης, η προσοχή του επισκέπτη επικεντρώνεται στα ίδια τα ευρήματα και την αγωνία των αρχαίων Αιγυπτίων να συλλάβουν το χρόνο και το χώρο μετά το θάνατο.

Για περισσότερες πληρόφορίες και μία περιήγηση στα αντιπροσωπευτικότερα εκθέματα της έκθεσης, κάντε κλικ εδώ.

Saturday 7 March 2009

Τάφος της Ισισνοφρέτ(;) συνέχεια (βλ. προηγούμενο post)


Αναδημοσίευω εδώ απόσπασμα από σχετικό άρθρο στο National Geographic για τον πρόσφατα ανακαλυφθέντα τάφο της Ισισνοφρέτ(;) στη Σακκάρα (βλ. προηγούμενο post):

" (..) Hieroglyphs on a sarcophagus in the tomb identify Isisnofretas a spst, or noblewoman—an honorific reserved for women ofthe royal family or of otherwise exceptional status.(..) The tomb complex measures 89 by 34 feet (27 by 10 meters)[and] includes the base of a pyramid, a monumental gateway, acolonnaded courtyard, and an antechamber with three cult chapels. (..)Though Isisnofret's chapels are in ruins, partly due to looting,archaeologists have found fragments decorated with hieroglyphs. (..)Inside Isisnofret's tomb building, a limestone sarcophagus was foundholding three skeletons—degraded mummies whose ages and sexeshave yet to be determined, according to the preliminary WasedaUniversity report. The team is unsure why the sarcophagus holdsthree bodies, or even what the original state was. The sarcophagusis missing its internal, wooden coffin—perhaps stolen during theancient pillaging that seems to have stripped the tomb of funeraryobjects. (..)"After making DNA tests, we will realize who it is … ," said MohamedEl Ashry, an Egyptologist who works with the Waseda University team.Khaemwaset's "mummy is at the Egyptian Museum, and Ramses II'smummy is also at the Egyptian Museum" in Cairo, El Ashry said—making both readily available for DNA testing. (..)"
Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο το άρθρο εδώ.

Πηγές:
National Geographic/EEF

Tuesday 3 March 2009

Τρεις ενδιαφέρουσες ανακαλύψεις...

Εικ. 1: Κανωπικά αγγεία από τον τάφο στο Ντασούρ
Τρεις πολύ ενδιαφέρουσες ανακαλύψεις έλαβαν χώρα την προηγούμενη εβδομάδα στην Αίγυπτο. Η δύο πρώτες προέρχονται από τις ανασκαφές της Ιαπωνικής αποστολής του Πανεπιστημίου Waseda, με επικεφαλής τον Dr. Sakuji Yoshimura, στη νεκρόπολη του Ντασούρ και της Σακκάρα αντίστοιχα. Η πρώτη ανασκαφή αφορά τον τάφο του Τα, που χρονολογείται την εποχή των Ραμσηδών (Νέο Βασίλειο), και στον οποίον βρέθηκαν τέσσερις ξύλινες ανθρωπόμορφες σαρκοφάγοι, κανωπικά αγγεία (βλ. εικ. 1) και ειδώλια ουσάμπτι.
Εικ. 2: Η σαρκοφάγος της Ισισνοφρέτ (;)
Η δεύτερη ανακάλυψη της Ιαπωνικής αποστολής αφορά έναν τάφο του Νέου Βασιλείου στη ΒΔ Σακκάρα, 1.5 χιλ. ΒΔ του Σεραπείου και δίπλα ακριβώς από τον τάφο του Χεμουάσετ, υιού του Ραμσή Β΄. Στον τάφο βρέθηκε μία λίθινη σαρκοφάγο (βλ. εικ. 2), τρεις μούμιες και πολλά ταφικά κτερίσματα. Σύμφωνα με τον επικεφαλής της Ιαπωνικής αποστολής, ο τάφος ανήκει στην Ισισνοφρέτ, εγγονή του Ραμσή Β΄ (19η Δυναστεία), βάση του ονόματος που είναι χαραγμένο στην επιφάνεια της σαρκοφάγου. Την ταύτιση αυτή, ωστόσο, δεν ενστερνίζεται ο Dr. Zahi Hawass, Γενικός Γραμματέας του Ανώτατου Συμβουλίου Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου, ο οποίος υποστηρίζει ότι το συγκεκριμένο όνομα ήταν πολύ διαδεδομένο στη αρχαία Αίγυπτο και, επομένως, δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως απόδειξη ότι ο συγκεκριμένος τάφος ανήκε στην εγγονή του Ραμσή Β΄. Πιστεύει δε, ότι ο τάφος, βάση της τυπολογίας του, θα πρέπει να χρονολογηθεί κατά τη 18η Δυναστεία.
Περισσότερες πληροφορίες με συνοδευτικές φωτογραφίες μπορείτε να βρείτε στην επίσημη ιστοσελίδα του Zahi Hawass, εδώ (τάφος του Τα στο Ντασούρ) και εδώ (τάφος της Ισισνοφρέτ στη Σακκάρα).
Εικ. 3: Η οροφή του τάφου του Αμενχοτέπ



Η τρίτη ανακάλυψη αφορά την εκ νέου ανασκαφή του ταφικού συνόλου του Αμενχοτέπ, αξιωματούχου στην αυλή του Φαραώ Τούθμωσι Γ΄ (περ. 1479-1426 π.Χ.). Ο τάφος, ο οποίος αρχικά είχε ανασκαφεί το 1880 από τον Σουηδό αρχαιολόγο Karl Piehl, βρίσκεται στο νοτιότερο τμήμα του λόφου Sheikh Abd el-Qurna στη δυτική όχθη του Λούξορ. Η ανασκαφή πραγματοποιήθηκε από τη Βελγική αποστολή του Πανεπιστημίου των Βρυξελλών με επικεφαλής τον αρχαιολόγο, Dr. Laurent Bavay. Για περισσότερες πληροφορίες και φωτογραφίες, κάντε κλικ εδώ.