Σώζουμε το «αιγυπτιακό» δώρο του Ναπολέοντα

Déscription de l'Égypte (1809-1822), Antiquités, Vol. I, pl. 55

ΑΡΧΙΣΕ Η ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΠΑΝΙΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ «DÉSCRIPTION DE L' ÉGYPTE»
του Θ. Πυλιώτη

«Μην αμελήσεις να υπάγεις εις την Αυτοκρατορικήν Βιβλιοθήκην, να ιδής την περί της οποίας σ' έγραφα Περιήγησιν της Αιγύπτου διά να καταλάβεις το αξιόλογον του νέου μου κτήματος», σημείωνε τον Απρίλιο του 1815 ο Αδαμάντιος Κοραής στο φίλο του Αλέξανδρο Βασιλείου. Είχε την τύχη να δεχτεί ως δώρο ένα από τα πρώτα 1.000 αντίτυπα του έργου «Déscription de l' Égypte», προσωπικά από τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη συμβολή του στη μετάφραση των κειμένων του Στράβωνα στη γαλλική γλώσσα. Ο Κοραής το δώρισε στη γενέτειρά του, στη Χίο, για να αποτελεί σήμερα μια από τις πιο σημαντικές συλλογές της Δημόσιας Κεντρικής Ιστορικής Βιβλιοθήκης Χίου «Κοραής».

Η παρουσίαση του έργου της συντήρησης, που έχει ξεκινήσει στα εργαστήρια της Βιβλιοθήκης της Χίου, έδωσε την ευκαιρία στον πρόεδρο του Εφορευτικού Συμβουλίου της Βιβλιοθήκης, Παύλο Καλογεράκη, να ευχαριστήσει ιδιαίτερα τη Χιώτισσα Ματρόνα Εγκον - Ξυλά για την ευγενή χορηγία της. Κάλεσε, μάλιστα, και άλλους χορηγούς να συνδράμουν σε αυτή την πολύ σημαντική δουλειά για να αποκατασταθούν οι φθορές και σε άλλες σημαντικές εκδόσεις της Βιβλιοθήκης.

Αποτελούμενο από 20 τόμους και συνολικά 37 βιβλία, το έργο περιέχει 9.500 σελίδες με κείμενα και 974 χαλκογραφίες, από τις οποίες οι 74 είναι έγχρωμες. Η φιλόλογος Ελένη Μπεληγιάννη επισημαίνει ότι ο Ναπολέων ήθελε να μελετήσουν τη χώρα που θεωρούνταν λίκνο του δυτικού πολιτισμού, να εμβαθύνουν στην τέχνη και την επιστημονική της προσφορά και παράλληλα να της μεταδώσουν τα οφέλη του ευρωπαϊκού πολιτισμού.
Η αρχαία Αίγυπτος, η σύγχρονη Αίγυπτος και η φυσική ιστορία της χώρας αποτελούν τις τρεις μεγάλες κατηγορίες του έργου, στις οποίες προστίθεται και ένας τόμος αφιερωμένος στη χαρτογράφησή της (1806-1814). Ο τόμος αυτός αποτέλεσε μέχρι το 1814 κρατικό μυστικό, λόγω των λεπτομερών χαρτών που περιείχε. Το 1802 μια επιτροπή αναλαμβάνει να συγκεντρώσει και να δημοσιεύσει το υλικό. Υπό τη διεύθυνση του Νικολά-Ζακ Κοντ οι πρώτοι τόμοι εκδίδονται στα 1809 και το έργο ολοκληρώνεται σε 18 χρόνια.

«Η ποιότητα της τυπογραφικής εργασίας, η ομορφιά των χαρακτικών και το μέγεθος των τόμων (109x72 εκατοστά) καθιστούν την Περιγραφή της Αιγύπτου ένα εξαιρετικό έργο από όλες τις απόψεις», επισημαίνει η κ. Μπεληγιάννη. Ο συντηρητής Αντώνης Πετράς εξαίρει την τεχνολογική καινοτομία του υπεύθυνου έκδοσης Νικολά-Ζακ Κοντ (Nicolas-Jacques Conte -ένας από τους 151 επιστήμονες και καλλιτέχνες που συνόδευσαν τον Ναπολέοντα στην εκστρατεία στην Αίγυπτο το 1798), που σχεδίασε και κατασκεύασε τη χαρακτική μηχανή με την οποία έγιναν οι χαλκογραφίες- μέχρι τότε γίνονταν στο χέρι. Επιλέχθηκαν επίσης χαρτιά και μελάνια εξαιρετικής ποιότητας. Για την κατασκευή του χαρτιού έχουν χρησιμοποιηθεί ανακυκλωμένα υφάσματα και ειδικά κατασκευασμένα χαρτοποιητικά καλούπια. Τα μελάνια που χρησιμοποιήθηκαν είναι γαλλομεταλλικά και παρόλη την ενδογενή αυξημένη τους οξύτητα, παραμένουν σταθερά χωρίς να έχουν επηρεάσει μέχρι σήμερα το χάρτινο υπόστρωμα.

Οι κύριες αιτίες που οδήγησαν το έργο στη σημερινή του κατάσταση είναι η αστοχία των σταχώσεων στα βιβλία μεγάλων διαστάσεων και η προσβολή από έντομα στα βιβλία μικρών. Για την πρώτη φάση της συντήρησης του έργου επιλέχθηκαν δύο τόμοι, οι οποίοι συνοψίζουν τα προβλήματα της συλλογής. Η μελέτη και αντιμετώπιση των προβλημάτων τους θα συμβάλει στη δημιουργία μιας στρατηγικής προσέγγισης που θα αφορά ολόκληρη τη συλλογή και θα βοηθήσει στον ακριβέστερο υπολογισμό του συνολικού κόστους και χρόνου εργασίας.

Στόχος της συντήρησης είναι η αφαίρεση όλων των επεμβάσεων που έχουν γίνει κατά την επαναβιβλιοδεσία, έτσι ώστε να αναδειχθεί και διατηρηθεί η αρχική εμφάνιση του έργου. Ο κ. Πετράς, όμως, επισημαίνει ότι «χρειάζεται να ληφθεί ειδική μέριμνα και για τη μελλοντική διατήρηση της συλλογής. Ενας σωστός τρόπος αποθήκευσης καθώς και ενέργειες προληπτικής συντήρησης, με τη μορφή εποπτείας των επιπέδων σχετικής υγρασίας, θερμοκρασίας αλλά και φωτισμού, είναι απαραίτητα για τη διασφάλιση αυτού του πολύτιμου έργου και την παράδοσή του στις επόμενες γενιές».

Το συγκεκριμένο αντίτυπο φέρεται να είναι από τα πληρέστερα που υπάρχουν, τουλάχιστον σε κρατικά μουσεία και βιβλιοθήκες. Σύμφωνα με τον πρόεδρο της Βιβλιοθήκης, κ. Καλογεράκη, ακόμα και στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας υπάρχει η 2η έκδοση!

Πηγή: Ελευθεροτυπία, 15/11/2011